دوره جدیدی آغاز شده است که در آن دامداران به سمت استفاده از سیستم تولید با آنتی بیوتیک در مقدار محدود یا بدون آنتی بیوتیک در حرکت هستند. این موضوع برای پرورش‌دهندگان طیور به معنای تقاضا و جستجو گزینه‌های ایمن، طبیعی و اثبات شده‌ی جایگزین آنتی بیوتیک برای مرغ‌هایشان است.
تقاضای جهانی مصرف‌کنندگان برای گوشت مرغ بدون آنتی بیوتیک، تأمین‌کننده‌های مواد غذایی را تحت فشار قرار داده، و آن‌ها نیز تولیدکنندگان را برای تهیه محصولی مطابق با این ویژگی‌ها به چالش می‌کشند. تولیدکنندگان در گذشته از کوکسیدیواستات‌های خوراکی برای کنترل کوکسیدیوز و پروتوزوآل و از آنتی بیوتیک‌ها برای نابودی بیماری‌های باکتریایی استفاده می‌کردند.
درمان‌های شیمیایی در بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهای اتحادیه اروپا، به طور معمول در خوراک بکارگرفته نمی‌شوند و هم اکنون فقط با صلاحدید دامپزشکان برای کنترل یک بیماری خاص انجام می‌گیرند. به این ترتیب، تولیدکنندگان به دنبال گزینه‌های ایمن، طبیعی و اثبات شده جهت کاهش مصرف آنتی بیوتیک هستند.
در ادامه به بررسی جایگزین‌های طبیعی آنتی بیوتیک در خوراک طیور و نقش آن در صورت بروز بیماری‌های ناشی از حذف آنتی بیوتیک‌ها می‌پردازیم.
از گزینه‌های طبیعی غذایی جایگزین آنتی بیوتیک، مانان الیگوساکاریدها یا (MOS) هستند که از دیواره سلولی مخمر ساکارومایسس سرویزیه (Saccharomyces cerevisiae) (به عنوان مهم‌ترین مخمر صنعتی برای تولید محصولات بیوشیمیایی) بدست می‌آید. مانان الیگوساکارید مدت‌هاست که به دلیل قابلیت جلوگیری از تجمع عوامل بیماری‌زا در روده مانند انواع سالمونلا و اشرشیاکولی در طیور شناخته شده است.
نسل دوم MRF که از مانان الیگوساکارید مشتق شده است غلظت بیشتری دارد و می‌تواند با غلظت کم در رژیم غذایی طیور با همان مزایا بکار گرفته شود. به عنوان مثال، در آزمایشاتی که انجام شده‌اند، اثرات مثبتی در افزایش وزن و ضریب تبدیل خوراک مرغ‌هایی که به آن‌ها MRF داده شده بود در مقایسه با مرغ‌هایی که در خوراکشان مکمل وجود نداشت مشاهده شد.
میزان آبکی بودن مدفوع می‌تواند به عنوان شاخص سلامت مرغ‌ها و وضعیت بیماری آن‌ها مورد استفاده قرار گیرد و بستر مرطوب یک مشکل اساسی در تولید تجاری است.
پژوهشی نشان داده است که تغذیه مرغ‌ها با MRF، در مقایسه با گروه کنترل که به آن‌ها MRF داده نشده، میزان آبکی بودن مدفوع را به طور قابل توجهی بهبود می‌بخشد و در مرغ‌هایی که با باسیتراسین متیلن دی سالیسیلات تغذیه شده‌اند از نظر آماری در مقایسه با مرغ‌هایی که به آن‌ها MRF داده شده بود قابل توجه نیست. متاآنالیز انجام شده نشان داده است که مصرف MRF به دلیل افزایش قابل توجه در میانگین وزن حدود (۰/۰۸ کیلوگرم) و کاهش متوسط ضریب تبدیل خوراک حدود (۰/۰۳۳) در ارتقا بازدهی مرغ گوشتی مؤثر است.
نتایج متاآنالیز برای همه آزمایشاتی که شامل MRF و قابل قیاس هستند نشان می‌دهند که از نظر آماری، عملکرد گروه‌های مرغ گوشتی که در جیره غذاییشان MRF بوده در مقایسه با گروه‌هایی که با آنتی بیوتیک تغذیه شده بودند، مشابه بوده و این نشان دهنده پتانسیل جایگزینی آنتی بیوتیک‌ها با گزینه‌های طبیعی است.
با حذف آنتی بیوتیک‌های پیشگیری‌کننده، درمان عفونت‌های چند عاملی مانند کوکسیدیوز، یک مشکل متداول در پرورش طیور است و شیوع کمپیلوباکتر(Campylobacter) همچنان یک چالش باقی می‌ماند. انواع مختلف انگل تک‌یاخته ایمریا به مناطق مختلف مخاط روده طیور حمله می‌کنند و باعث آسیب ساختاری، التهاب و افزایش ترشح مخاط می‌شوند.
چنین آسیب‌هایی منجر به سوء جذب مواد مغذی، اسهال و در موارد جدی، مرگ و میر می‌شوند. در سطح جهانی، تخمین زده می‌شود که خسارات مالی ناشی از کوکسیدیوز سالانه، بیش از ۳ میلیارد دلار باشد. پرورش‌دهندگان طیور تشویق شده‌اند با بکارگیری استراتژی‌های بهبود یافته مدیریتی و گزینه‌های طبیعی غذایی مانند MRF همراه با سایر مواد فعال کننده روده، از جمله عصاره‌های گیاهی، اثرات منفی و خطرات بهداشت عمومی این بیماری‌ها را کاهش دهند. تحقیقات انجام شده نشان داده‌اند که ترکیبی از MRF و عصاره‌های گیاهی (MRF-PL)ریزش اوسیت توسط انگل ایمریا را ۱۴ درصد کاهش داده است. همچنین ضریب تبدیل خوراک در مرغ‌های گوشتی را با وجود اینکه قبلا در برابر کوکسیدوز واکسینه شده بودند از ۱/۷۷ به ۱/۷۳ بهبود بخشیده است.
یکی دیگر از عوامل بیماری‌زای تک یاخته‌ای که عمدتا طیور را تحت تأثیر قرار می‌دهد، هیستومونیازیس است که معمولاً در بوقلمونها با بیماری سرسیاه (BD) همراه است. انگل تک یاخته، هيستوموناس مله اگريديس(Histomonas meleagridi)، به همراه اشرشیاکلی، منجر به آنترو هپاتیت عفونی می‌شود، که به موجب آن تک یاخته و باکتری در روده تکثیر شده، از طریق سکوم وارد جریان خون می‌شوند و ضایعات بالینی در کبد طیور ایجاد می‌کنند. ارتباط بین تک یاخته‌ها و باکتری های دیده شده در بیماری سرسیاه نشان می‌دهد که تعدیل میکروبیوتای روده و ارتقا سلامت کلی آن می‌تواند برای جلوگیری و کاهش علائم بالینی و مرگ و میر سودمند باشد.
عفونت همزمان ارگانیسم‌های تک یاخته مانند (کوکسیدیوز و بیماری سرسیاه) به دلیل بیماری بالینی، تأثیر اقتصادی شدیدی ایجاد می‌کند. آزمایش‌های انجام شده بر روی مرغ‌های گوشتی آلوده به هیستومونیازیس نشان داده است که MRF و عصاره‌های گیاهی از داروی متداولی همچون هیستوستات (Histostat) هم در ضریب تبدیل خوراک و هم میزان مرگ و میر عملکرد بهتری داشته و زخم سکوم و کبد در مرغ‌های گوشتی را مقدار زیادی کاهش می‌دهد.
کمپیلوباکتریوس یکی از نگرانی‌های اصلی سلامت انسان در اثر مصرف لاشه‌های آلوده است. طیور ممکن است تحت تأثیر این باکتری قرار نگیرند اما معمولاً عامل بیماری‌زا در روده‌ی آن‌ها وجود دارد که می‌تواند در حین فرآوری به گوشت منتقل شود. مطالعات نشان دادند که تغذیه با رژیم‌های غذایی حاوی MRF به طور قابل توجهی میزان تجمع کامپیلوباکتر را در سکوم مرغ گوشتی کاهش می‌دهد و در نتیجه افزایش وزن را بهبود می‌بخشد. تصور می‌شود تأثیر MRF به صورت غیر مستقیم با تغییر در ترکیب باکتریایی و ساختار روده و یا با افزایش واکنش سیستم ایمنی باشد.
به این ترتیب برای پاسخگویی به تقاضای روزافزون جیره غذایی بدون آنتی بیوتیک برای طیور به منظور رفع نگرانی‌های مصرف‌کنندگان جهانی در رابطه با مقاوم شدن در برابر آنتی بیوتیک‌ها، وجود جایگزین‌های ایمن و طبیعی ضروری است تا به عملکرد، بهداشت،راحتی طیور و در نهایت افزایش کیفیت گوشت مرغ کمک کند.
مطالعات انجام شده بر استفاده از مواد اولیه خوراک طبیعی و ثابت شده، همچون MRF و عصاره‌های گیاهی، نشان داده‌اند این اقدامات برای کنترل بیماری‌های گوارشی که هم سلامت مرغ و هم سلامت انسان را به خطر می‌اندازند مؤثر هستند.
در صورت تمایل می‌توانید این مطلب را در قالب پادکست بشنوید.
