تولید مرغ گوشتی یکی از بخش‌های تولیدی کشاورزی است که طی دهه‌های اخیر بیشترین تغییرات را داشته است. رشد بازار و پیشرفت عظیمی که حاصل از کارایی و عملکرد تولید می‌باشد، توسعه در این زمینه را رقم زده است. هدف اصلی، رسیدن به وزن مشخص شده در یک بازه‌ی زمانی کوتاه با در نظر گرفتن یکنواختی دسته، راحتی و رفاه حیوانات و مسائل محیط زیستی است. بهره وری عمدتاَ به میزان دریافت خوراک و بازدهی مرغ بستگی دارد و می‌تواند با به کار گیری شکل و اندازه مناسب خوراک، بهینه شود.
شکل معمول خوراک برای حیوانات به صورت پلت، کرامبل و مش است. هرچند، در صنعت خوراک مرغ گوشتی، عمدتا از خوراک پلت شده و کرامبل استفاده می‌شود. اندازه هر ذره‌ی خوراک، فاکتوری حیاتی است که فارغ از شکل خوراک، بر سلامت و عملکرد مرغ تأثیر می‌گذارد.
فرآوری خوراک به صورت پلت شده درحالی که یکنواخت و بادوام باشد، مزایای قابل توجهی را درپی دارد. افزایش چگالی بالک، میزان تفکیک پذیری و ذرات گرد و غبار خوراک را کاهش می‌دهد و در نتیجه میزان اتلاف کم می‌شود. بازده تبدیل خوراک بسیار بهبود می‌یابد زیرا منجر به ریخته شدن کمتر خوراک در هنگام مصرف می‌شود. پلت کردن، یکپارچگی خوراک را در مسیر دستگاه گوارش حفظ می‌کند. همچنین عملیات حرارتی که طی فرآیند پلت انجام می‌شود، هضم پذیری خوراک را با از بین بردن عوامل ضد تغذیه‌ای بهبود می‌بخشد و در نهایت عملکرد را بهتر می‌کند.
•
هرچند در نظر گرفتن رفتار تغذیه‌ای مرغ‌ها در فرآیند تولید خوراک می‌تواند چالش برانگیز باشد، در عین حال فرصتی برای کنترل میزان مصرف خوراک طیور فراهم می‌کند. خوراک پلت شده مرغ گوشتی مزایای زیادی همچون کاهش ضایعات و بهبود سطح بهداشت خوراک دارد. با این حال، مهم‌ترین تفاوت آن در مقایسه با خوراک مش، مصرف بیشتر خوراک است.
مرغ‌ها ترجیح می‌دهند ذرات درشت را انتخاب کنند و این در همه‌ی سنین مشاهده شده است. از نظر دریافت خوراک، یک پلت صرف نظر از اندازه آن با یک تکه خوراک برابر است و این موضوع نتایج گوناگونی را در پی دارد:
۱. هنگامی که به مرغ‌های گوشتی خوراک پلت شده داده می‌شود، انرژی و مواد مغذی بیشتری دریافت می‌کنند. به دلیل اینکه زمان مصرف خوراک محدود است، این موضوع در حداکثر ساختن دریافت خوراک به ویژه در مرغ‌های جوان عامل مهمی است.
۲. رژیم غذایی یکنواخت‌تر و با اندازه ذرات در بازه محدودتر، زمان جستجو و انتخاب ذرات بزرگتر را کاهش می دهد.
۳. خوراک‌های مطلوبتر مثل ذرت، در حالت پلت نمی‌تواند مانند حالت مش تفکیک شود. این امر منجر به تأمین متعادل‌تری از مواد مغذی می‌شود زیرا می‌توان از مصرف کافی مواد جزئی از جمله افزودنی‌های با تراکم متفاوت مانند مواد معدنی(سنگین) یا الیاف(سبک) اطمینان حاصل کرد.
•
•
هنگامی که به مرغ‌های گوشتی خوراک پلت شده داده می‌شود در مقایسه با خوراک مش، به دلیل مصرف بیشتر خوراک، بهره وری بالا می‌رود که این امر دلیلی است بر اینکه چرا خوراک بخش اعظمی از مرغ‌های گوشتی به صورت پلت شده می‌باشد. همچنین ضروری است که کیفیت انواع خوراک پلت شده سنجیده شود. بهره وری در مرغ‌های گوشتی که خوراک پلت شده با کیفیت پایین به آن‌ها داده شده همچون خوراک مش است. دریافت خوراک، افزایش وزن و بازدهی خوراک در مقایسه با مرغ‌های گوشتی که به آن‌ها خوراک پلت با کیفیت داده شده است، به خصوص در سنین بالاتر کمتر است. از نظر کیفیت خوراک پلت شده، تفاوت قائل شدن بین ارزیابی‌های انجام شده در کارخانه خوراک و ارزیابی‌های انجام شده قبل از مصرف مهم است زیرا در حین حمل و نقل، نیروی اصطکاک باعث کاهش کیفیت پلت‌ها می‌شود. تأمین خوراک پلت شده باکیفیت برای دستیابی به مصرف حداکثری خوراک و بهره وری بالای مرغ گوشتی ضروری است.
•
•
•
بخشی از اثرات مفید پلت کردن خوراک در افزایش میزان انرژی متابولیسمی است که منجر به بهبود افزایش وزن و نسبت خوراک به افزایش وزن می‌شود. بیشترین بهبود حاصل از پلت کردن برای سبوس گندم را می‌توان به افزایش چگالی بالک خوراک با مصرف زمان و انرژی کمتر و همچنین افزایش دسترسی به مواد لایه آلرون گندم نسبت داد. در مورد میدلینگ گندم، پلت کردن افزایش قابل توجهی در میزان انرژی متابولیسمی ایجاد نمی‌کند اما منجر به پیشرفت چشمگیری در دریافت خوراک و بهره‌وری می‌شود. افزایش دریافت خوراک به دلیل تغییر چگالی بالک نبوده بلکه به دلیل دگرگونی و تغییر در میدلینگ گندم است. این تبدیل از چسبیدن نوک مرغ‌ها به یکدیگر و مبتلا شدن به بیماری نکروز که بی‌اشتهایی از جمله علائم این بیماری است، جلوگیری می‌کند که در صورت عدم فرآوری میدلینگ گندم رخ می‌دهد.
همچنین مصرف پروتئین و جذب آمینو اسید با پلت کردن خوراک افزایش می‌یابد حتی اگر خوراک‌های پلت شده را دوباره خرد کرده و به حالت مش در بیاوریم. چنین بهبودی، عمدتا برای سبوس گندم و جوانه گندم مشاهده شده است و تقریبا می‌تواند به تخریب عوامل سمی ناپایدار در برابر گرما که هضم و مصرف پروتئین را مختل می‌کند، منجر شود.
پلت کردن خوراک، ساختار و عملکرد طبیعی دستگاه گوارش را حفظ می‌کند. سنگدان مرغ‌هایی که خوراک پلت شده در جیره غذایی آن‌ها بوده تقویت شده در حالی که سنگدان سایر مرغ‌ها به دلیل نبودن خوراک سفت در جیره غذاییشان و استفاده از مواد موجود بر زمین برای آسیاب کردن خوراک، دچار آتروفی و تحلیل شده است. سنگدانی که خوب تقویت شده باشد می‌تواند همچون مانعی جهت جلوگیری از ورود باکتری‌های بیماری‌زا به قسمت انتهایی دستگاه گوارش باشد. همچنین مطالعات نشان داده است که روده‌ی کوچک با خوراک پلت شده در مقایسه با خوراک مش سازگاری بیشتری داشته است. پلت کردن خوراک به دلیل تحریک فیزیکی پرزهای روده باعث افزایش ارتفاع آن‌ها می‌شود و درنتیجه ظرفیت جذب روده‌ی کوچک را افزایش می‌دهد. همچنین ضخامت لایه عضلانی پوشاننده روده را کاهش می‌دهد و در نتیجه باعث تماس بیشتر بین مواد مغذی و پرزها می‌شود.
•
دریافت خوراک پلت شده توسط مرغ‌های گوشتی می‌تواند منجر به کاهش ۶۷ درصدی انرژی مورد نیاز برای خوردن شود بنابراین این انرژی صرف موارد مفید دیگری می‌شود.
برای مقایسه‌ی تأثیر وجود خوراک پلت شده بر بهره وری مرغ‌های گوشتی، آزمایشی بر روی سه دسته مرغ گوشتی که همه از یک نژاد هستند انجام شد. در این آزمایش تحت شرایط مشابه و مدیریت شده طی هشت هفته به هر دسته خوراک پلت شده و خوراک غیر پلت داده شد. نتایج بدست آمده را می‌توان در جدول زیر مشاهده نمود.
ضریب تبدیل خوراک در هر سه دسته در حالتی که خوراک پلت از جیره‌ی غذایی مرغ‌ها حذف شده بود بیشتر است. همچنین تفاوت‌های مشاهده شده در ضریب تبدیل خوراک در حالتی که به مرغ‌ها خوراک پلت شده داده شده می‌تواند با کیفیت خوراک پلت مرتبط باشد.
تخمین زده شده که با هر ۱۰ درصد افزایش در حالت پودری خوراک پلت، ۰/۰۱ از ضریب تبدیل خوراک کاسته می‌شود.
•
•
علاوه بر شکل خوراک، اندازه‌ی مواد اولیه موجود در خوراک پلت شده هنگام تجزیه شدن آن در چینه دان تأثیرگذار است. دلیل آن این است که سنگدان مرغ‌های گوشتی عملکردی تقریبا مشابه دستگاه آسیاب دارند و خوراک را به اجزای کوچک‌تر خرد می‌کنند. ذرات درشت خوراک، فعالیت سنگدان را تحریک می‌کنند که منجر به بهبود خرد کردن و تقویت سنگدان می‌شود. همچنین ذرات درشت با باقی ماندن طولانی‌تر در سنگدان، منجر به تحریک بیشتر هاضمه و افزایش وزن مرغ می‌شود.
در مقابل، ذرات ریز سلامت مرغ‌ها را با مشکلاتی همچون تحرک ضعیف روده، تورم پیش معده، کم آبی و جذب دوباره الکترولیت، افزایش کندن پر و کاهش مقاومت در برابر عوامل بیماری‌زا روده مواجه می‌کند. با این حال کاهش اندازه خوراک می‌تواند بر قابلیت هضم پذیری مواد مغذی تأثیر مثبت بگذارد تا جایی که انرژی متابولیسمی تحت تأثیر قرار نگیرد.
به طور کلی، به غیر از مرغ‌های جوان‌تر، خوراک درشت مزایای بیشتری از نظر بهره وری و سلامت برای مرغ‌های گوشتی دارد. از طرف دیگر برای مرغ‌های جوان به دلیل اینکه سیستم گوارشی آن‌ها به اندازه کافی رشد نکرده خوراک ریزتر مناسب است.
در آخر به این نتیجه میرسیم که با توجه به رفتار تغذیه‌ای مرغ گوشتی، دریافت خوراک پلت شده یا کرامبل برای دستیابی به مصرف بیشتر خوراک، افزایش بهره وری، جلوگیری از تفکیک و کاهش هدر رفتن خوراک توصیه می‌شود.
•
یکی از مهم ترین عواملی که میزان دریافت خوراک توسط مرغ‌های تخم گذار را تعیین می‌کند، شکل خوراک است. هرچند به طور کلی اعتقاد بر این است که خوراک پلت شده تأثیر مثبتی بر رشد مرغ دارد، اما برخی مطالعات نشان داده‌اند که هیچ تفاوتی بین خوراک پلت شده و خوراک مش در بهره وری مرغ‌ها موجود ندارد. در مقاله‌ای که به تازگی منتشر شده است اثرات شکل خوراک بر بهره وری تولید، کیفیت تخم مرغ، متابولیسم مواد غذایی و شکل ظاهری روده در دو نژاد مرغ تخم گذار ارزیابی شده است. ۲۱۶ مرغ تخمگذار ۲۵ هفته‌ای از نژادهای هایلاین قهوه‌ای و هایلاین خاکستری (از هرکدام ۱۰۸ عدد) انتخاب شدند. مرغ‌های هر نژاد به طور تصادفی به دو دسته، یک دسته با رژیم غذایی خوراک مش و دیگری با خوراک پلت با ۶ تکرار در هر دسته و ۹ مرغ در هر تکرار تقسیم شدند.
عملکرد تولید روزانه ثبت شده و جنبه‌های کیفی تخم مرغ هر دو هفته یکبار اندازه‌گیری شد. در سن ۴۲ هفتگی، یک مرغ از هر تکرار هر دسته برای تعیین متابولیسم و بررسی و مشاهده شکل ظاهری روده انتخاب شد. در مقایسه با خوراک مش، خوراک پلت شده نرخ تخمگذاری، دریافت متوسط روزانه خوراک، وزن تخم مرغ، استحکام پوسته، تناسب اندازه زرده و واحد هاو در هر دو نژاد را بهبود بخشیده و نرخ ضریب تبدیل خوراک را کاهش داد. قابلیت هضم مواد خشک و پروتئین خام در هر دو نژاد مرغ تخم گذار که به آن‌ها خوراک پلت شده داده شده بود در مقایسه با خوراک مش به طور قابل ملاحظه‌ای بیشتر شد. قابلیت هضم فسفر و کلسیم در نژاد مرغ هایلاین خاکستری که به آن خوراک پلت شده داده شده بود بیشتر بود اما در نژاد هایلاین قهوه‌ای قابلیت هضم این مواد در حالتی که به آن خوراک مش داده شده بود بیشتر بود. همچنین خوراک پلت شده ارتفاع پرزهای روده هر دو نژاد مرغ تخمگذار را افزایش می‌دهد که درنهایت جذب توسط روده‌ی کوچک را بالا می‌برد. به طور کلی خوراک مرغ تخمگذار در حالت پلت با ایجاد تغییرات مثبت در نرخ تخم گذاری، دریافت خوراک، کیفیت سفیده تخم مرغ و قابلیت هضم در مرغ‌های تخمگذار باعث بهبود بهره‌وری تولید و متابولیسم مواد مغذی می‌شود.
در این مقاله به بررسی تأثیر انواع شکل خوراک و اندازه آن بر مرغ‌های گوشتی و تخمگذار پرداختیم و متوجه شدیم تأمین خوراک پلت شده باکیفیت در اندازه مناسب برای دستیابی به مصرف حداکثری خوراک، هضم بهتر توسط مرغ، بهره‌وری بالای مرغ گوشتی و ضریب تبدیل خوراک کمتر، ضروری است. همچنین خوراک پلت شده تأثیرات مثبتی بر میزان دریافت خوراک، کیفیت تخم مرغ و بهره وری تولید مرغ‌های تخمگذار دارد. به این ترتیب علاوه بر بر کنترل رفتار تغذیه‌ای مرغ‌ها، تأمین خوراک فرآوری شده باکیفیت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
در صورت تمایل می‌توانید این مطلب را به صورت پادکست بشنوید.
منابع:
Effect of the Pellet and Mash Feed Forms on the Productive Performance, Egg Quality, Nutrient Metabolism, and Intestinal Morphology of Two Laying Hen Breeds, animals 2021
